Astrologia jest wiedzą opartą na pojęciach archetypowych – autonomicznych wzorcach psychicznych w nieświadomości zbiorowej. Archetypy stanowią psychologiczny odpowiednik instynktów biologicznych. Odziedziczona po przodkach nieświadomość zbiorowa wyraża się w mitach, sztuce, religii a także doświadczeniach granicznych.

Pojęcie archetypu w kategoriach akademickich zdefiniował austriacki psycholog Carl Gustaw Jung. Psychologia integralna C. G. Junga stanowi pewnego rodzaju pomost miedzy racjonalnym myśleniem naukowym a myśleniem magicznym, w którym główną role odgrywają symbole i elementy mistyczne. O swoim zainteresowaniu astrologią Jung nie wspomina z oczywistych względów w żadnym ze swoich głównych opracowań naukowych, niemniej zbieżności pojęciowe są moim zdaniem tutaj ewidentne.

Kształtowanie się typu osobowości zależy od wrodzonych predyspozycji temperamentalnych (typ ekstrawertywny lub introwertywny), wcześnie rozwijających się funkcji psychicznych (typ intelektualny, uczuciowy, intuicyjny, percepcyjny), jak też oddziaływań otoczenia.

Funkcje psychiczne – Żywioły

Według teorii jungowskiej, podstawowymi wymiarami postrzegania, kierującymi jednostką są cztery funkcje psychiczne: myślenie, uczucie, percepcja i intuicja. W astrologii podobną funkcje pełnią żywioły. Proporcja występowania elementów horoskopu w żywiołach determinuje osobowość w sposób najbardziej widoczny na zewnątrz. Szczególnie w przypadkach kiedy ma miejsce przewaga lub brak jakiegoś żywiołu.

Funkcje racjonalne

Myślenie (żywioł powietrza) – nadaje nazwę rzeczy: postrzeganie plus osąd. (czym to jest). Pozwala zdefiniować obiektywny – przedmiotowy sens zjawiska, przedmiotu, osoby. Typ i intelektualny poszukuje zrozumienia, wiedzy, wyjaśnienia reguł i zasad – żyje w świecie pojęć abstrakcyjnych. Ilościowa lub jakościowa przewaga żywiołu powietrza w radixie określa człowieka komunikatywnego, obiektywnego, posiadającego naturalna zdolność dostrzegania innych punktów widzenia, ale również powierzchownego.

Typowym mechanizmem obronnym osób należących do typu intelektualnego to racjonalizacja.

Elementy horoskopu podkreślające funkcję myślenia :

Bliźnięta, Waga, Wodnik; III, VII, XI dom; Merkury, Wenus, Uran.

Uczucie (woda) – wartościowanie, podobnie jak myślenie jest funkcją racjonalną. Wyobrażenia wartościujące nie są kryterium dla intelektu, niemniej istnieją, stanowią o tym co jest ważne. Ta funkcja odpowiada na pytanie: czym to jest dla mnie? Jakie to jest dla mnie? Funkcja uczuciowa orientuje się w rzeczywistości z perspektywy emocjonalno – subiektywnej i pozwala uporządkować świat według uczuciowego znaczenia zjawisk i osób dla podmiotu. Dominacja żywiołu wody w radixie jest charakterystyczna dla osób empatycznych o dużej łatwości wchodzenia w relacje, nastroje, fascynacje.

Mechanizmami obronnymi u typu uczuciowego jest: tłumienie, uzależnienia psychiczne.

Elementy horoskopu podkreślające funkcję uczuciową :

Rak, Skorpion ryby; IV, VII, XII dom; Księżyc, Pluton, Neptun.

Funkcje irracjonalne.

Intuicja – jako inspiracja najbliższa żywiołowi ognia – rodzaj postrzegania przez nieświadomość (natchnienie). Typ intuicyjny kierujsse się informacją symboliczną – udziela swoistej odpowiedzi na pytanie: skąd lub dokąd prowadzi ta sytuacja? Intuicja tworzy w świadomości sugestywne wieloznaczne obrazy. Żywioł ognia w mitologii był poczytywany jako symbol duchowego oświecenia. Osoby charakteryzowane przez żywioł ognia wyrażają entuzjazm, ekspansywność – otwarcie na nowe doświadczenia. Jeśli jednak przewaga ognia wyrazi się negatywnie, tworzy osobowość ekscentryczną i nadaktywna, skłonna do zachowań agresywnych.

Elementy horoskopu podkreślające funkcje intuicyjną:

Baran, Lew, Strzelec, I, V, IX dom; Mars, Słońce, Jowisz.

Percepcja (żywioł ziemi) – funkcja sensoryczna, suma postrzeżonych poprzez zmysły faktów zewnętrznych. Doznanie mówi, że coś jest. Percepcja pozwala rejestrować wyłącznie to, co dzieje się „tu i teraz”. Przy przewadze żywiołu ziemi w pozytywnym aspekcie mamy do czynienia z osobowością stabilną, metodyczną, godna zaufania i mająca duże poczucie realności..

Elementy horoskopu podkreślające funkcje percepcyjna :

Byk, Panna, Koziorożec, II, VI, X dom; Wenus, Merkury, Saturn.

Kolejnymi elementami struktury osobowości wg Junga są Jaźń (nadświadomość), Ego (świadomość indywidualna), id (podświadomość). Archetypy te również wyrażają się w symbolach astrologicznych.

Jaźń – Słońce

Jaźń jest symbolem nadświadomości, archetypem jedności i obrazem boga w człowieku. Integruje świadomość i nieświadomość. Symbolicznym obrazem Jaźni są mandale, motywy koła, a także liczba cztery. Jaźń stanowi wrodzony – choć nieświadomy – ośrodek poczucia „Ja”.

W astrologii takim rdzeniem osobowości jest energia solarna. Znak Słońca wskazuje podstawową wewnętrzna siłę motywującą wszystko, co robimy i w znacznym stopniu determinuje temperament.

Ego – Ascendent

W dzieciństwie kształtuje się świadomość indywidualna – Ego. Ego jest strukturą, która wypracowuje obraz naszego Ja w relacji z otoczeniem, ludźmi, ideami – tym samym przejmuje wzorce z otoczenia (rodzina, grupa społeczna, kultura). Astrologicznym korelatem Ego jest ascendent. Z Ascendentem wiąże się nasze poczucie tożsamości – wszystko to co sobie uświadamiamy na swój własny temat. Ascendent wskazuje także jakie mechanizmy obronne wykształci dziecko konfrontując się z trudnymi sytuacjami.

Oś Ego – Jaźń dynamizuje rozwój łącząc energetycznie świadomość i nieświadomość, przy zachowaniu poczucia indywidualności. Tym samym wszystkie aspekty Słońca i Ascendentu określają spójność wewnętrzną lub jej brak.

Nieświadomość – Księżyc

Trzecim podstawowym elementem osobowości jest nieświadomość indywidualna czyli cień indywidualny. Jest to sfera psychiki, do której Ego nie ma bezpośredniego dostępu. Cień indywidualny zawiera kompleksy, będące nieuświadomioną pozostałością urazów i stresów, jak również jest źródłem mechanizmów obronnych: oporu, przeniesienia, poczucia wini czy agresji. Elementem horoskopu wskazującym jak człowiek reaguje w oparciu o podświadome predyspozycje jest Księżyc. Księżyc wyraża nieświadome reakcje emocjonalne – znak Księżyca, położenie w domach i aspekty określają wzorce zachowania, które dochodzą do głosu, kiedy zagrożone jest poczucie bezpieczeństwa. Tam gdzie Ascendent (świadome Ja) nie może sobie poradzić – tam podświadomie reaguje za nas Księżyc. Energia Księżyca może wyrażać się wówczas w sposób kompulsywny np. poprzez gromadzenie rzeczy (Księżyc w Byku) czy nieustanne zdobywanie uznania (Księżyc w Lwie).

Anima – Animus

Wenus – Mars

Anima jest symbolem pierwiastka żeńskiego w nieświadomości mężczyzny, animus – pierwiastka męskiego w nieświadomości kobiety. Położenie i aspekty Marsa w horoskopie kobiety i Wenus w horoskopie mężczyzny wskazuje na archetypowe wyobrażenie idealnego partnera. Mars i Wenus nie są planetami kontaktu i aspekty porównawcze tych planet dotyczą przede wszystkim płaszczyzny atrakcyjności seksualnej. Spotkanie mężczyzny z kobietą jest na poziomie nieświadomości spotkaniem kobiecości w mężczyźnie z męskością w kobiecie.

Persona

W teorii Junga Persona stanowi zewnętrzną warstwę osobowości, swoistą społeczną maskę, która komunikuje się z otoczeniem i pełni trzy funkcje . Persona z jednej strony służy adaptacji, a z drugiej spełnia funkcje obronne, ponieważ zakrywa indywidualne cechy psychiki. W horoskopie osobowość zewnętrzną, jako najbardziej wieloznaczną część psychiki, reprezentuje kilka elementów:

Descendent – (obrona) Dsc. określa gdzie istnieje granica między sferą „JA” a sferą „TY”, znak i żywioł, w którym położony jest Dsc. wskazuje w jaki sposób konfrontujemy się z otoczeniem społecznym i jakie mechanizmy obronne dominują w tej relacji;

Merkury – (komunikacja) odpowiedzialny za komunikację werbalną, mentalność. W społecznym aspekcie określa ruch w informacji, ruch w interesach i kontraktach.

M.C., X dom – (asymilacja) określa miejsce w grupie społecznej, ambicje, kierunek działania w społeczeństwie. Funkcja asymilacyjna odnosi się do przyswajania z zewnątrz doznań i zachowań oraz do świadomej selekcji tych informacji.

Planety nowo odkryte (Uran, Neptun, Pluton) są symbolicznie najbliższe – jak na ironię – najstarszym archetypom kojarzonym z kultami pierwotnymi.

Archetyp Starego Mędrca (Uran) jest związany z kulturą, wewnętrznym mistrzem, wyraża ponadczasowe prawo kultury. Jest to symboliczna postać występująca w snach, mitach jako prorok, jasnowidz, mędrzec czyli postać obdarzona szczególna mocą duchową. Tranzyty Urana pełnią rolę takiego duchowego przewodnika, wskazując obszary, w których musimy dokonać zmian, jakie poddają weryfikacji dotychczasowe struktury, umożliwiając rozwój.

Wielka Matka (Neptun) – archetyp natury, „Matka-Ziemia”. Archetyp szczególnie eksponowany w kulturach matriarchalnych (kojarzony wówczas z energiami lunarnymi). Wielka Matka symbolizuje rytm życia i śmierci, „energetyczną jedność” wszystkich żywych istot i tym samym wrażliwość i potrzebę ochrony życia biologicznego.

Odpowiednikiem Cienia Zbiorowego w horoskopie jest Pluton. Archetyp cienia zbiorowego integruje wszystko co negatywne, ciemne, upadłe (pojęcie szatana, piekła, zła w ogóle). Jednocześnie zgodnie z zasadą biegunowości wszystkich cech – zawiera w sobie kontekst pozytywny. Pluton jako cień archetypowy daje impuls do głębokiej transformacji przez „śmierć” starych struktur.

Treści zawarte w symbolach astrologicznych są częścią ponadczasowych ludzkich fantazji i lęków. Zdaniem Junga starożytni obserwując niebo, klasyfikując planety i gwiazdozbiory dokonywali swoistego testu Rorschacha (interpretowanie barwnych plam, projekcja treści). Astrologia zawiera w sobie te same symbole, co mitologie różnych kultur, jednak stanowi system najbardziej spójny pod względem logicznym.

Bibliografia:

Jung C. G.: Archetypy i symbole, W-wa 1993

Jacobi J.: Psychologia C. G.Junga, W-wa 1993.